Η συνταγματική ανθεκτικότητα στη δοκιμασία των κρίσεων. Κρίση ασφάλειας, οικονομική κρίση, πανδημία και Σύνταγμα / Ξενοφών Κοντιάδης – Αλκμήνη Φωτιάδου

ISBN: 978-618-85921-1-7

Παρουσίαση

Τα Συντάγματα ζουν και πεθαίνουν. Άλλοτε ευημερούν, άλλοτε παρακμάζουν, ενώ ενίοτε περιπίπτουν σε μια κατάσταση ημιζωής, «ζώντας και ψευτοζώντας», χάνοντας δηλαδή μέρος της ισχύος και των λειτουργιών τους. Η συνταγματική ανθεκτικότητα συνεπάγεται την επίτευξη σταθερότητας μέσω μεταβολών. Τα ανθεκτικά Συντάγματα παραμένουν ακλόνητα εν μέσω κρίσεων και καταστροφών χάρη στην ικανότητά τους να προσαρμόζονται χωρίς να ματαιώνονται, ή να απομειώνονται ουσιωδώς οι θεμελιώδεις λειτουργίες τους.

Οι τρεις μεγάλες κρίσεις που έπληξαν ολόκληρο τον πλανήτη κατά την πρώτη εικοσαετία του 21ου αιώνα δοκίμασαν την αντοχή και την ανθεκτικότητα των Συνταγμάτων, προκαλώντας ένα κύμα τυπικών και άτυπων μεταβολών, προσαρμογής σε νέες συνθήκες και, σε κάποιες περιπτώσεις, την κατάρρευση των συνταγματικών τάξεων. Η κρίση ασφάλειας του 2001, η οικονομική κρίση του 2008 και η πανδημία Covid-19 προκάλεσαν έναν έντονο διεθνή διάλογο και ισχυρές αντιπαραθέσεις ως προς τον τρόπο που αντέδρασαν τα Συντάγματα στις διαδοχικές κρίσεις.

Σκοπός του βιβλίου είναι να αναδείξει την αλληλουχία και τη συναρμογή των θεματικών της ανθεκτικότητας του Συντάγματος και της συνταγματικής αλλαγής υπό το πρίσμα των τριών πλανητικών κρίσεων. Η θεωρία της ανθεκτικότητας του Συντάγματος προσεγγίζει υπό ένα νέο πρίσμα την έννοια της συνταγματικής προσαρμογής και τον διάλογο περί τυπικής και άτυπης συνταγματικής μεταβολής. Η αξιοποίηση της θεωρίας της ανθεκτικότητας στο πεδίο του συνταγματικού δικαίου συμβάλλει στην αναστοχαστική προσέγγιση της συνταγματικής εξέλιξης, εισάγοντας μια νέα διάσταση για την κατανόηση του χρόνου ζωής και της ικανότητας επιβίωσης των Συνταγμάτων.

Περιεχόμενα

Πρόλογος
Εισαγωγή: Το πολυμήχανο Σύνταγμα
I. Απομυθοποίηση και ανθεκτικότητα του Συντάγματος
ΙΙ. Ανάδυση του παγκόσμιου συνταγματισμού και συνταγματική αλλαγή
ΙΙΙ. Συνταγματική ανθεκτικότητα απέναντι στις κρίσεις
IV. Η δομή του βιβλίου

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ: ΕΝΑ ΝΕΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΗΜΑΣΙΩΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

I. Περί αντοχής και ανθεκτικότητας του Συντάγματος
ΙI. Η συνταγματική ανθεκτικότητα ως πρόβλεψη, προσαρμογή
και ανάκαμψη

1. Η έννοια της συνταγματικής ανθεκτικότητας
2. Ευαλωτότητα, επανατακτικότητα και κρίση
3. Μηχανισμοί προσαρμογής του Συντάγματος
4. Ο συνταγματικός σχεδιασμός ως προϋπόθεση ανθεκτικότητας

ΙΙΙ. Η ανθεκτικότητα ως τυπική και άτυπη μεταβολή
του Συντάγματος

1. Κανονικότητα, κατάσταση ανάγκης και ανθεκτικότητα
2. Άτυπη μεταβολή και συνταγματική ομοιόσταση

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΜΕΤΑΒΛΗΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ

Ι. Αυστηρά και δύσκαμπτα Συντάγματα

1. Η παραπλανητική διάκριση αυστηρών και ήπιων Συνταγμάτων
2. Μορφές συνταγματικής δυσκαμψίας

ΙΙ. Μοντέλα και μηχανισμοί συνταγματικής μεταβολής

1. Μηχανισμοί τυπικής και άτυπης συνταγματικής μεταβολής
2. Μοντέλα συνταγματικής μεταβολής

III. Ανθεκτικότητα και μοντέλα συνταγματικής αλλαγής
IV. Από τι εξαρτάται η μεταβλητότητα του Συντάγματος;

1. Εμπειρικές και πολιτισμικές μέθοδοι
2. Η αμφιλεγόμενη έννοια της αναθεωρητικής κουλτούρας

V. Ο σχεδιασμός της αναθεωρητικής λειτουργίας σε διαφορετικές συνταγματικές κουλτούρες

1. Συνταγματική κουλτούρα και εμπειρικός συνταγματισμός
2. Αναθεωρητικές ρήτρες και συνταγματική ανθεκτικότητα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ, ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΑΒΟΛΗ

I. Ποιος είναι ο κυρίαρχος στο συνταγματικό κράτος;
II. Η κατάτμηση της ισχύος των θεσμικών πρωταγωνιστών

1. Δικαστική λειτουργία και συνταγματική μεταβολή
2. Η αμφισβήτηση του αναθεωρητικού μονοπωλίου της πολιτικής τάξης
3. Η σημασία της λαϊκής βούλησης

ΙΙΙ. Οι μη σκοπούμενες επιπτώσεις των αναθεωρητικών ρητρών

1. Δεδηλωμένοι και άδηλοι σκοποί των αναθεωρητικών ρητρών
2. Η αλυσιτέλεια των αναθεωρητικών ρητρών

ΙV. Η αποδυνάμωση του κυρίαρχου στην ύστερη νεωτερικότητα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ
ΣΧΕΔΙΑΖΟΝΤΑΣ ΑΝΘΕΚΤΙΚΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑ

Ι. Τι σημαίνει σχεδιασμός ανθεκτικών Συνταγμάτων;

1. Η σχέση τυπικής και άτυπης συνταγματικής μεταβολής
2. Πλεονεκτήματα της τυπικής αναθεώρησης του Συντάγματος.

ΙΙ. Αρχές και στάδια της αναθεωρητικής λειτουργίας

1. Η αρχή της συνέχειας του Συντάγματος
2. Η επιχειρηματολογική διάσταση της συνταγματικής νομοθέτησης
3. Στάδια της συνταγματικής νομοθέτησης

ΙΙΙ. Ορθολογικότητα και ανθεκτικότητα ως στόχοι του συνταγματικού σχεδιασμού

1. Ορθολογικότητα και συνοχή των συνταγματικών ρυθμίσεων
2. Η ανθεκτικότητα των συνταγματικών θεσμών

IV. H ex ante εκτίμηση των συνεπειών του σχεδιασμού

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ
Η ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΕ ΤΡΕΙΣ ΚΡΙΣΕΙΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ
ΚΡΙΣΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ 11Η ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2001

I. Η κρίση ασφάλειας του 2001 και ο νέος συνταγματισμός

1. Περιορισμός των ατομικών ελευθεριών και συνταγματική ανθεκτικότητα
2. Ο νέος συνταγματισμός στην αναθεώρηση του 2001

ΙΙ. Η ενίσχυση της ανθεκτικότητας του Συντάγματος

1. Ανθεκτικότητα και νέα δικαιώματα
2. Η σημασία της ρητής κατοχύρωσης κανόνων ερμηνείας
3. Η αρχή της αναλογικότητας ως μηχανισμός ανθεκτικότητας του Συντάγματος

ΙΙΙ. Το 2001 συναίνεση, το 2019 σύγκρουση. Προσαρμογή στην εποχή των κρίσεων;

1. Η συνταγματική αποτύπωση της μετάβασης προς τη συναινετική δημοκρατία
2. Η αναθεώρηση του 2019 ως επισφράγιση της επιστροφής στη συγκρουσιακή δημοκρατία

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ
ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΩΝ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Ι. Οικονομική κρίση και ανθεκτικότητα του Συντάγματος
ΙΙ. Η δοκιμασία των Συνταγμάτων από την οικονομική κρίση

1. Τυπολογία των συνταγματικών αντιδράσεων και ανθεκτικότητα
2. Προσαρμοστικότητα, υποταγή ή κατάρρευση του Συντάγματος;

ΙΙΙ. Η σχέση ανθεκτικότητας και συνταγματικής μεταβολής

1. Μεταβλητές συνταγματικής ανθεκτικότητας
2. Συνταγματική ανθεκτικότητα και θεμελιώδη δικαιώματα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ
ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

Ι. Τα κοινωνικά δικαιώματα απέναντι στις κρίσεις: Αναζητώντας νέα ερμηνευτικά εργαλεία
ΙΙ. Η ανανοηματοδότηση των κοινωνικών δικαιωμάτων υπό το πρίσμα της αρχής της αναλογικότητας

1. Αρχή της αναλογικότητας: Ένας κανόνας ερμηνείας περιττός στο πεδίο των κοινωνικών δικαιωμάτων;
2. Η αναλογικότητα ως στάθμιση και η κανονιστικότητα των κοινωνικών δικαιωμάτων

ΙΙΙ. Μεταμορφώσεις της αναλογικότητας υπό συνθήκες κρίσης

1. Η αναλογικότητα ενδυναμώνει ή περιορίζει τον δικαστή;
2. Προς μια δικανικής υφής σκέψη του νομοθέτη;

IV. Η αρχή της αναλογικότητας στο πρώτο Μνημόνιο (ΣτΕ 668/2012)

1. Έλεγχος της αναγκαιότητας ή δικαστικός αυτοπεριορισμός;
2. Κριτήρια για την κατάφαση της αναγκαιότητας των περιορισμών

V. Η αρχή της αναλογικότητας στον διάλογο δικαστή
και νομοθέτη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ
ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΚΑΙ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

I. Οι συνταγματικές όψεις της πανδημίας

1. Βιοπολιτικές ρυθμίσεις και πανδημία
2. Περιορισμοί των δικαιωμάτων στην υγειονομική κρίση

ΙΙ. Κράτος πρόληψης και κοινωνικό κράτος στην πανδημία

1. Η πανδημία ως έκφανση της κοινωνίας της διακινδύνευσης
2. Το κοινωνικό κράτος πρόληψης

ΙΙΙ. Συνταγματική ανθεκτικότητα και στάθμιση αγαθών

1. Η προτεραιοποίηση του δικαιώματος στην υγεία
2. Η υποχώρηση των δικαιωμάτων

ΙV. Υγειονομική κρίση και κοινωνίες της επιτήρησης

1. Η επιτηρούμενη κοινωνική αποστασιοποίηση
2. Υπερβαίνοντας τη χωρικότητα της επιτήρησης

V. Πανδημία και περιορισμοί της ιδιωτικότητας
VΙ. Κράτος δικαίου και μεταλλάξεις του δημόσιου χώρου

1. Κοινωνική απομόνωση εν μέσω ορατότητας
2. Η αλλοίωση του δημόσιου χώρου

VII. Προς μία πολιτειολογία της πανδημίας;

Διαβάστε και αποθηκεύστε το e-book εδώ.

Προχωράμε σε βιβλιοδεσία και εκτύπωση επαρκούς αριθμού αντιτύπων, προκειμένου να διανέμονται τιμής ένεκεν και να μοιράζονται σε βιβλιοθήκες.